მარიმ და მე გადავწყვიტეთ პერიოდულად ჩავატაროთ სახალისო ექსპერიმენტები და ამ გზით გამოვიკვლიოთ და შევისწავლოთ სხვადასხვა საინტერესო საკითხი.
ჩვენი წინა ექსპერიმენტი სიმკვრივის თემას შეეხებოდა, სადაც ვნახეთ თუ როგორ და რატომ იძირება ფორთოხალი მას შემდეგ რაც ის გაიფცქვნება.
გადავწყვიტეთ შემდეგ ესქპერიმენტშიც გაგვეგრძელებინა სიმკვრივის თემა. ამჯერად ამ საკითხზე დაკვირვება კვერცხის საშუალებით გავაკეთეთ და შევამოწმეთ თუ როდის და რატომ ტივტივებს კვერცხი წყალში.
ესეც ჩვენი ექსპერიმენტი
ნორვეგიელებს აქვთ გამოთქმა „ არ არსებობს ცუდი ამინდი, არსებობს მხოლოდ ამინდისთვის შეუფერებელი ტანსაცმელი“. გარეთ, ბუნებაში ყოფნა ნორვეგიელი ბაღის მასწავლებლებისათვის, ისევე როგორც ნორვეგიელი მშობლებისთვის, ბავშვის განვითარებისთვის უმნიშვნელოვანესი ფაქტორია.
ნორვეგიულ ბაღებისთვის მნიშვნელოვანია, რომ ბავშებს ჰქონდეთ მათ ბუნებრივ გარემოსთან კავშირის დამყარების საშუალება. ამიტომაც, მიუხედავად ამინდისა, ბავშვები იქ დღის უმეტეს ნაწილს გარეთ ატარებენ. ამ დროს პრობლემას სულაც არ წარმოადგენს დაბალი ტემპერატურა. მთავარია ბავშვები ამინდის შესაფერისად იყვნენ ჩაცმულნი.
გარდა ბუნებაში, სუფთა ჰაერზე ყოფნისა, ბავშვები ასევე დიდ დროს ატარებენ ცხოველებთან. ბაღების ნაწილს აქვს ცხოველთა პატარა ფერმა, სადაც ბავშვებს შესაძლებლობა აქვთ ხელით შეეხონ, დააპურონ და ითამაშობონ ცხოველებთან. ღორები, ცხვრები, ძროხები და ქათმები – ამ ცხოველებთან ურთიერთობა ამ ბაღების დიდი ნაწილისთვის ჩვეულებრივი დღის ნაწილია.
როგორც ნორვეგიელი მასწავლებლები ამბობენ, გარეთ ბუნებაში ყოფნისას ბავშვს შესაძლებლობა აქვს ისწავლოს ძალიან ბევრი რამ და ამ ყველაფერს, რაც მთავარია, სწავლობს საკუთარი გამოცდილებით, პროცესში უშუალო ჩართვით. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მცირეწლოვანი ასაკის ბავშვებისათვის, რადგანაც ისინი ყველაფერს ამ ასაკში სწავლობენ შეხებით და უშუალო გაკეთებით. სწავლება ამ დროს ხდება არა ვიღაცის ნათქვამიდან გამომდინარე, ანუ არა როცა მასწავლებელი ეუბნება ბავშვს იმას თუ რა უნდა ისწვლოს, არამედ სწავლა ხდება მაშინ, როდესაც ბავშვს აქვს საშუალება მოსინჯოს საკუთარი თავი ამა თუ იმ საქმეში. ბუნებაში ყოფნა კი ბავშვს აძლევს ასეთი გამოცდილების ქონის უამრავ საშუალებას.
ნორვეგიულ ბაღებში გარეთ ყოფნის დროს ბავშვებს აქვთ აქტივობები სახალისო მეცნიერებაში: ქვთ საშუალება ხელით შეეხონ და შეისწავლონ ხოჭოები, ამოთხარონ ორმოები, გააკეთონ ამინდზე დაკვირვების სადგურები, შეიგრძნონ ყვავილების სურნელი, მოისმინონ ჩიტების გალობა.
ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ამ ბაღების მიდგომაში კი ის არის, რომ აქ ბავშვებს აქვთ დამოუკოდებლად თამაშის შესაძებლობა. ამ დროს მათ ეძლევათ საშუალება თვითონ, უფროსები ჩარევის გარეშე გაუმკლავდნენ მათ წინაშე არსებულ გამოწვევებს და ასევე დამოუკიდებლად შეაფასონ მათ წინაშე არსებული რისკები. ბავშვებს აქ აქვთ სივრცე, თავისუფლება და შესაძებლობა გამოიყენონ საკუთარი წარმოსხავა, ისწავლონ საკუთარი გამოცდილებით და განვითარდნენ.
Connecting with Nature, Early Childhood Care and Education in Norway – http://www.earlychildhoodireland.ie/policy-research-and-media/previous-events/a-recent-study-visit-to-norway/
მარის ძალიან უყვარს ექსპერიმენტების ჩატარება, ამიტომაც ვცდილობთ ხოლმე მოვიძიოთ ახალი საინტერესო ექსპერიმენტები, რომელთა ჩატარებაც სახლშიც არის შესაძლებელი.
ამ შაბათსაც მოვძებნე ერთი ასეთი ექსპერიმენტი, რომელიც იყო ძალიან მარტივი, სახალისო და მოგვცა საშუალება დაგვესვა ბევრი კითხვა და გაგვეგო რაღაც ახალი და საინტერესო.
ბოლოს გადავწყვიტეთ ამ ჩვენი ექსპერიმენტის ვიდეოც გადაგვეღო და სხვა ბავშვებისთვისაც გაგვეზიარებინა.
ესეც ჩვენი ექსპერიმენტი.
იმედია თქვენთვისაც ისეთივე საინტერესო და სახალისო იქნება როგორც ის ჩვენთვის იყო 🙂
შარშან, ნოემბერში ჩვენს ეზოში მოვაწყვეთ ხეების დარგვის დღე ბავშვებისთვის. ეზოს ბავშებთან ერთად ამ პატარა ღონისძიებაში ჩვენი მეგობრები და მათი შვილებიც მონაწილეობდნენ. რადგანაც, ხეების დარგვაში დიდი გამოცდილება არ გვქონდა, დახმარება ვთხოვეთ ნატა ფერაძეს „პარტიზანული მებაღეობიდან“, რომელმაც მოგვამარაგა ყველანაირი ხელსაწყოთი, გვასწავლა რა როგორ უნდა გაკეთებულიყო და ჩვენთან ერთად დარგო 15 ხეხილის ხე ჩვენს ეზოში.
ეს პატარა ღონისძიება საკმაოდ სახალისო გამოგვივიდა. ხეების დარგვასთან ერთად ბავშვებს ერთი ამბავი მოვუყევით ამერიკელ ჯონ ჩემპენზე, რომელსაც უფრო ხშირად მოიხსენიებენ როგორც ჯონ ეფპლსიდ (Johnny Appleseed), რომელმაც ვაშლის ხეები გაავრცელა მთელს ამერიკაში, ძირითადად მათი დათესვის გზით.
ამ ამბის დემონსტრირებისთვის, ნატამ ბავშვებს აჩვენა თუ როგორ შეიძლებოდა მართლაც ვაშლის ხის დათესვა. ყველა ბავშვმა ნატას დახმარებით ერთჯერად ჭიქაში ჩათესა ვაშლის ხე და დადო პირობა, რომ მოუვლიდა ისე როგორც ნატამ ასწავლა :).
მარისაც ჰქონდა ერთი ასეთი ჭიქა და ველოდეთ და ველოდეთ მოკლედ ამ ვაშლის ამოსვლას, მაგრამ არ ამოდიოდა. ვიფიქრეთ იქნებ თესლი ზედმეტად ღრმად მოვათავსეთ ჭიქაში და ამიტომაც არ გამოგვივიდაო (ნატამ როგორც გვასწავლა თესლი მხოლოდ თითის სიგრძეზე უნდა ჩავიდეს მიწაში, რომ მცენარემ მიწიდან ამოსვლა მოახერხოს). გადავწყვიტეთ მეორედ გვეცადა ბედი და აი მეორე მცდელობამ კი გაამართლა. ჩვენი წითელი ვაშლის თესლებიდან გაიზარდნენ პაწაწუნა ხეები, რამაც მარი ძაააალიან გაახარა.
გაზაფხულზე ვაშლის პაწაწუნა ხეები ნელ-ნელა გაიზარდნენ.
აი ზაფხულისთვის კი უკვე საკმაოდ დიდებიც გახდნენ.
მოკლედ ჩვენმა ექსპერიმენტმა გაამართლა 🙂 თურმე ნამდვილად ამოდის ვაშლის ხე თესლიდან. ახლა უკვე ჩვენი ხეები დიდ ქოთანში გადავრგეთ და ველოდებით იმას თუ როდის გახდებიან დიდი და ლამაზი ხეები 🙂
თუ თქვენც გიცდიათ ან აპირებთ მსგავსი ექპსერიმენტის ჩატარებას, ჩვენც გაგვიზიარეთ თქვენი ამბები:)
კითხვის შესწავლა, ბავშვისგან საკმაოდ დიდ შრომასა და ნებისყოფას მოითხოვს, მითუმეტეს თუ ეს ტრადიციული მეთოდით ხდება, რომელიც ხალისსა და თამაშის ელემენტებს სრულიად მოკლებულია.
დღეს, განათლების სპეციალისტები და ფსიქოლოგები უფრო და უფრო ამახვილებენ ყურადღებას თამაშის მნიშვნელობაზე და მიგვითითებენ, რომ თამაში ახალი უნარების ათვისების საუკეთესო გზაა, რადგანაც ის ეხმარება ბავშვს შესასწავლი მასალის უფრო კარგად გააზრებაში. ყველა ამ სასარგებლო თვისებასთან ერთად თამაში ხომ ძალიან სახალისოა და რატომ არ შეიძლება სწავლის პროცესიც ისეთვე სახალისო გავხადოთ, როგორც თამაში?
თამაშის მნიშვნელობაზე ბევრი სტატის წაკითხვისა და ინტერნეტით ლექციების მოსმენის შემდეგ, გადავწყვიტე სხვადასხვა თამაში მე თვითონაც მომეფიქრებინა, რაც მარისთან ერთად გატარებულ დროს უფრო გაახალისებდა და თან მის განვითარებას და განათლებასაც შეუყწობდა ხელს.
ამ მიზნით პირველ ეტაპზე საკმაოდ მარტივი თამაში მოვიფიქრე, რომელიც მიზნად ისახავს კითხვის უნარის გაუმჯობესებას. სახელიც შესაბამისი დავარქვი – “იპოვე სიტყვები და ისწავლე კითხვა”.
ამ თამაშისთვის გამოვიყენე ფერადი ფურცელი, მაკრატელი და ფლომასტერი:
პატარა ზომებად დაჭრილ ფერად ქაღალდზე დავაწერე იმ ნივთების სახელწოდებები, რომლებიც სახლში გვქონდა.
შემდეგ ეს ქაღალდები ოთახში სხვადასხვა არასწორ ადგილას დავდე და მარის ვუთხარი, რომ უნდა ეპოვა 15 პატარა ქაღალდი წარწერებით, წაეკითხა ისინი და სწორ ადგილას უნდა დაედო. იმ ფაქტმა, რომ ქაღალდები თავიდანვე მოსაძებნი იყო -გაამართლა, რადგანაც ბავშვებს უყვართ მოქმედებაში ყოფნა და მარიმაც ხალისით დაიწყო ამ ფურცლების ძებნა მთელს ოთახში და თან გამუდმებით ითვლიდა, რომ გაეგო კიდევ რამდენი დარჩა მოსაძებნი.
თხუთმეტივე პატარა ფურცლის პოვნის შემდეგ, მარი კითხვას შეუდგა, რომ გაეგო თუ რა ეწერა თითოეულ ფურცელზე.
სანამ მარი სიტყვებს კითხულობდა და სწორ ადგილას დებდა თითოეულ მათგანს, მე სურათებს ვიღებდი და ვერთობოდით 🙂
მარის ეს თამაში ბევრად უფრო მეტად მოეწონა, ვიდრე მე მქონდა წარმოდგენილი. შედეგებმა მოლოდინს გადააჭარბა. ყოველი სიტყვის წაკითხვას სიხარულით ხვდებოდა და დიდი ხალისით დარბოდა ოთახში აქეთ იქით, რომ ნივთები სწორ ადგილას “დაემალა”. ფურცლების გადანაწილების შემდეგ ჯერი ჩემზე მიდგა და მე დავიწყე მათი ძებნა, რომ შემემოწმებინა ყველა სიტყვამ თავისი ადგილი სწორად იპოვა თუ არა. ყველაფერი სწორად იყო, რამაც მარი ძალიან გაახარა და თამაშის გამეორება სამჯერ მთხოვა, ამ დროს ხან თვითონ მალავდა ამ სიტყვებს და ხან მე.
გადავწყვიტეთ, რომ ეს თამაში სხვადასხვა სიტყვებით სხვადასხვა ადგილას პერიოდულად ვითამაშოთ ხოლმე, თან ისეთი სიხშირით, რომ ძალიანაც არ მოგვეზრდეს არც მარის და არც მე :).
მოკლედ, თამაშების მოფიქრება ძალიან ძნელი საქმე არ არის, მთავარია იცოდე რა არის შენი მიზანი, გაითვალისწინო იმ ადამიანის თუ ჯგუფის მოთხოვნები, ვისთვისაც ამ თამაშს ქმნი და რაც მთავარია ხალისით და სიყვარულით გააკეთო ეს ყველაფერი :).
რა ასაკში უნდა დაიწყოს ბავშვმა სწავლა სკოლაში? ეს კითხვა სერიოზული განხილვის თემაა ბოლო წლების მანძილზე მსოფლიოს მასშტაბით, თუმცა ერთიანი შეთანხმება ამ საკითხზე ჯერ-ჯერობით არ არსებობს. მსოფლიო ბანკის მონაცემების მიხედვით, ისეთ ქვეყნებში, როგორიცაა შვედეთი, შვეიცარია, ფინეთი, დანია, უნგრეთი, ლიხტენშტეინი და ესტონეთი ოფოციალური სკოლის დაწყების ასაკია 7 წელი, დიდ ბრიტანეთში, ირლანდიაში, ახალ ზელანდიასა და ავსტრალიაში 5 წელი, ხოლო დანარჩენ განვითარებულ ქვეყნებში 6 წელი.
5 წლის ასაკში სწავლის დაწყების მომხრეები ამტკიცებენ, რომ ამ ასაკის ბავშვებს აქვთ სასკოლო პროგრამის შემეცნების უნარი და ფორმალური სწავლების ადრე დაწყება მათი განათლების საქმეს საგრძნობლად წინ წასწევს.
დიდი ბრიტანეთის განათლების კვლევის ეროვნული ფონდის, კვლევითი განყოფილების დირექტორი, ადრეული განათლების სპეციალისტი კაროლინ კლარკი საუბრობს იმ მიზეზებზე, რამაც განაპირობა განაპირობა ბრიტანეთში 5 წლის სავალდებულო სასკოლო ასაკად დაწესება, მაშინ როდესაც განვითარებული ქვეყნების უმეტესობაში 6 წელია განსაზღვრული. კლარკი აღწერს, რომ 1870 წელს დიდ ბრიტანეთში დამტკიცებული საკანონმდებლო აქტი, რომლის მიხედვითაც 5 წელი განისაზღვრა სავალდებულო სასკოლო ასაკად, განპირობებული იყო იმით, რომ მთავრობა მაშინ ამ გადაწყვეტილებით ცდილობდა ბავშვის დაცვას სახლში ექსპლუატაციისა და ქუჩებში არსებული არაჯანსაღი გარემოსაგან. გარდა ამისა, ამბობს კლარკსონი, მთავრობა ამ გზით ასევე ცდილობდა ხელი შეეწყო დამსაქმებლებისათვის, რადგანაც ბავშვების სკოლაში ადრე შეყვანა ნიშნავდა სკოლის ადრე დამთავრებას და შესაბამისად სამსახურისთვის უფრო ადრეულ მზაობას. მისი მტკიცებით, ამ გადაწყვეტილებას საფუძვლად არ ედო არც საგანმანათლებლო და არც ბავშვის განვითარებასთან დაკავშირებული რაიმე მოტივი.
ბოლო წლების განმავლობაში განათლების სპეციალისტებისა და ფსიქოლოგების დიდი ნაწილი მკაცრად დაუპირისპირდა სასკოლო განათლების ადრე დაწყებას. 2013 წელს დიდ ბრიტანეთში ამ მიზნით კამპანიაც კი წამოიწყეს სახელწოდებით „ზედმეტად ბევრი, ზედმეტად სწრაფად“, რომელიც აერთიანებს ადრეული განათლების ექსპერტების დიდ ჯგუფს (რომლებიც ასევე არიან მოძრაობა „გადაარჩინე ბავშვობის“ ნაწილი).
ფორმალური სწავლების 5 წლის ასაკში დაწყების მოწინააღმდეგენი მიუთითებენ, რომ ეს მიდგომა არასასურველი შედეგების მომტანია გრძელ ვადაში. ისინი მიუთითებენ კვლევებზე, რომლებიც უჩვენებენ, რომ წერა-კითხვის უნარების ადრე ათვისების უპირატესობა ვერ ნარჩუნდება გრძელ ვადაში. მაგალითად კემბრიჯის უნივერსიტეტის ლექტორი დევიდ ვაითბრედი დიდი ბრიტანეთის პარლამენტისთვის მომზადებულ პრეზენტაციაში უჩვენებს, რომ 5 წლის ასაკში კითხვის შესწავლა არ გულისხმობს უკეთესი შედეგების ქონას 11 წლის ასაკში. 2009-2012 წლებში ჩატარებულმა კვლევამ უჩვენა, რომ ბავშვები, რომლებიც კითხვას უფრო გვიან, 6-7 წლის ასაკში სწავლობენ, 11 წლის ასაკში უფრო მეტად კითხულობენ სიამოვნებისთვის და ტექსტის აღქმის უკეთესი უნარი.
სპეციალისტები განსაკუთრებით ამახვილებენ ყურადღებას ბავშვის ნეგატიურ ემოციურ მდგომარეობაზე, რომელიც გამოწვეულია ფორმალური განათლების ზედმეტად ადრე დაწყებით. იმის გამო, რომ უმეტეს შემთხვევაში სასწავლო პროგრამების სირთულე არ ითვალისწინებს ბავშვის ასაკის შესაძლებლობებს, ბავშვი ღიზიანდება, უყალიბდება დაბალი თვითშეფასება და კარგავს სწავლის მოტივაციას.
ამ ჯგუფის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი არგუმენტი ასევე არის თამაშის აუცილებლობა განსაკუთრებით 7 წლამდე (რომელიც ბავშვთა უფლებების კონვენციაშიც არის შეტანილი, როგორც ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ბავშვის უფლება), რომელსაც ფორმალური განათლება ძალიან ზღუდავს.
დევით ვაითბრედი თავის ნაშრომში „თამაშის მნიშვნელობა“ მიუთითებს, რომ თამაში უმნიშვნელოვანესია ბავშვის ჯანმრთელი გონებრივი, ემოციური და სოციალური განვითარებისათვის და ის ეხმარება ბავშვს ცხოვრების სირთულეებისათვის მომზადებაში. ხოლო იმ ბავშვებს, რომლებიც მოკლებულნი არიან საკმარისი რაოდენობით თავისუფალი თამაშის შესაძლებლობას, უმეტეს შემთხვევაში აქვთ ნევროლოგიური განვითარების პრობლემები. ამ მიზეზის გამო სპეციალისტები მიუთითებენ, რომ მნიშვნელოვანია სასკოლო ასაკის გაზრდა 6-7 წლამდე. ამ არგუმენტის მართებულობის განსამტკიცებლად ისინი მიუთითებენ 15 წლის მოსწავლეების საერთაშორისო შეფასების PISA-ს შედეგებზე, რომელიც უჩვენებს, რომ საუკეთესო შედგები იმ ქვეყნებს აქვთ რომლებიც გვიან იწყებენ სწავლას.
2010 წლის 17 ივლისს, ყოველგვარი საჯარო განხილვებისა და ანალიზის გარეშე, საქართველოს „კანონში განათლების შესახებ“ შევიდა ცვლილება, რომლის მიხედვითაც ფორმალური განათლების დაწყების ასაკი 5 წელი გახდა. მაშინ ქართველი ფსიქოლოგების ნაწილი აღნიშნავდა, რომ ეს არ იყო სწორი გადაწყვეტილება. ისინი მიუთითებდნენ, რომ ასეთ ცვლილებას აუცილებლად სჭირდება მასწავლებლების გადამზადება და სკოლის შესაბამისი აღჭურვა, რათა მოერგოს 5 წლის ბავშვის თავისებურებს. თუმცა მსგავსი ცვლილებები არ განხორციელებულა.
2012 წელს სოციალური კვლევისა და ანალიზის ინსტიტუტის მიერ ჩატარებულმა კვლევამ უჩვენა, რომ საქართველოში 5 წლის ბავშვების სწავლების პროცესში არაერთი პრობლემა გამოვლინდა, როგორც აკადემიური უნარ-ჩვევების ათვისებაში, ასევე ბავშვების ფსიქოლოგიურ მდგომარეობაში, რაც სპეციალისტების აზრით ბევრად უფრო საგულისხმოა.
კვლევა საუბრობს იმაზე, რომ ქართული სახელმწიფო სკოლების რეჟიმი, რომელიც გულისხმობს 35 წუთი მერხთან ჯდომას, მიუღებელია ამ ასაკში ბავშვის ფიზიკური განვითარებისათვის. შედეგი კი ის არის, რომ ქართველ ბავშვებში გახშირებულია სქოლიოზის შემთხვევები. გარდა ამისა, კვლევაში საუბარია იმაზე, რომ საქართველოს სახელმწიფო სკოლებში არსებული მიდგომა ძირითადად მოითხოვს მასწავლებლის პასიურ მოსმენას ხანგრძლივი დროით, რაც აღემატება 5 წლის ბავშვის შესაძლებლობებს. ბავშვების ასაკობრივი მოთხოვნილებების გაუთვალისწინებლობა კი შესაბამის შედეგებს იწვევს, მაგალითად მასწავლებლები საუბრობენ შემთხვევებზე, როდესაც ბავშვები იწყებენ კალმების დაგდებას და შემდეგ აღებას, იმისთვის, რომ დაიკმაყოფილონ თამაშის მოთხოვნილება, არ აქვთ კარგად განვითარებული მოტორიკა და უჭირთ კალმის და მაკრატლის გამოყენება, ითხოვენ მოფერებას, კალთაში ჩასმას, არ შეუძლიათ დამოუკიდებლად ჭამა და თხოვენ მასწავლებელს რომ აჭამოს, ეძინებათ მერხზე და ხშირად უარს აცხადებენ საკლასო სამუშაოებზე.
2013 წლის ოქტომბრის თვეში დაიწყო საუბარი იმაზე, რომ ფორმალური განათლების დაწყების ასაკი აწეულიყო 6 წლამდე. თუმცა ჯერ-ჯერობით გადაწყვეტილება ამაზე არ მიუღიათ. როგორც მედია საშუალებები იუწყებიან, განათლების სამინისტრო მუშაობს განათლების სტრატეგიაზე, რომლის საჯარო განხილვებიც 2014 წლის თებერვალში დაიწყება. იმედია განხილვებში იმ სპეციალისტებსაც ჩართავენ, რომლებსაც კარგად ესმით ადრეული განათლების თავისებურებები და ბავშვის ფსიქოლოგია და ასევე გაითვალისწინებენ, იმ ქვეყნების გამოცდილებას, რომელთა განათლების სისტემები განსაკუთრებით გამორჩეულია და მათი შედეგებიც ასახულია საერთაშორისო შეფასებებში.
გამოყენებული მასალები:
Ptimary School Starting Age (years). World Bank – http://data.worldbank.org/indicator/SE.PRM.AGES
School Starting Age. European Policy and Recent Research. Caroline Sharp – http://www.nfer.ac.uk/nfer/publications/44410/44410.pdf
National Foundation for Educational Research. Caroline Sharp, Research Director. – http://www.nfer.ac.uk/about-nfer/whos-who/caroline-sharp/
The Importance of Play. Dr. David Whitebread. University of Cambridge (2012) http://www.importanceofplay.eu/IMG/pdf/dr_david_whitebread_-_the_importance_of_play.pdf
PISA Results: Which country does best at reading, maths and science? The Guardian http://www.theguardian.com/news/datablog/2013/dec/03/pisa-results-country-best-reading-maths-science
Too Much Too Soon: the case for extending informal play-based education. David Whitebread. Faculty of Education. University of Cambridge (2013). http://www.toomuchtoosoon.org/uploads/2/0/3/8/20381265/david_whitebread_-_presentation_of_the_evidence_oct_2013.pdf
ხუთი წლის ასაკის მოსწავლეების სწავლების პრობლემის კვლევა. სსიპ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი. სოციალური კვლევისა და ანალიზის ინსტიტუტი (2012) http://www.tpdc.ge/uploads/pdf_documents/5%20wliani%20bavSvebis%20swavlebis%20problemebi.%20final.pdf
უნდა მივიყვანოთ თუ არა 5 წლის ბავშვი სკოლაში? ორი აზრი. ჟურნაი ლიბერალი (2011). http://www.liberali.de/unda-miviqvanot-tu-ara-5-tslis-bavshvi-skolashi
Too Much Too Soon Campaign. A Save Childhood Movement Initiative. http://www.toomuchtoosoon.org/about.html
ხუთი წლის ბავშვი – ბაღში თუ სკოლაში? საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა. http://www.nplg.gov.ge/gsdl/cgi-bin/library.exe?e=d-01000-00—off-0period–00-1–0-10-0–0-0—0prompt-10–..-4—-4—0-1l–11-en-10—10-preferences-50–00-3-help-00-0-00-11-1-0utfZz-8-00-0-11-1-0utfZz-8-00&a=d&c=period&cl=CL4.10&d=HASH016ba8d9955116f53b7f0d93.5.1
კითხვა – ბავშვებთან ურთიერთობის საუკეთესო საშუალებაა. მაგრამ პასიური პროცესის ნაცვლად, წიგნის კითხვა შეგვიძლია გადავაქციოთ სახალისო და ინტერაქატიულ აქტივობად.
გაგიზიარებთ 10 რჩევას, რომელიც დაგეხმარებათ ბავშვებისთვის კითხვის პროცესის გახალისებაში:
კითხვა ადრეული ასაკიდან ძალიან მნიშვნელოვანია ბავშვის განვითარებისთვის და თუ კითხვის პროცესს სხვადასხა საშუალებით გაახალისებთ, ბავშვებს წიგნებს აუცილებლად შეაყვარებთ და თან ძალიან.
წყარო:
http://creativewithkids.com/12-ways-to-make-reading-interactive/
ზუსტად ერთი წლის წინ ვეწვიეთ “ილიაუნის” მიერ ორგანიზებულ პირველ სამეცნიერო პიკნიკს საქართველოში. ღონისძიება ძალიან მრავალფეროვანი და შთამბეჭდავი იყო.
ღონისძიებაზე მოსულ ყველა ბავშვს ძალიან მოსწონდა სახალისო ექსპერიმენტების ჩატარება და გული დამწყდა იმაზე, რომ ასეთი საინტერესო, სახალისო და შემეცნებითი ექსპერიმენტების გაკეთების საშუალება ქართველ ბავშვებს მხოლოდ წელიწადში ერთხელ აქვთ.
რამდენად ღირებული იქნებოდა ჩვენი ქვეყნისთვის ასეთ მნიშვნელოვან ღონისძიებასთან ერთად ქართველი ბავშვებისთვის სამეცნიერო მუზეუმიც რომ გაკეთებულიყო. აი როგორიცაა საბავშვო მუზეუმი Eureka ინგლისში, ან ჩიკაგოს და ანტლანტის საბავშვო მუზეუმები. იმედი მაქვს ასეთი მნიშვნელოვანი რამის გაკეთებით მალე დაინტერესდებიან ჩვენს ქვეყანაშიც.
მანამდე კი…
“პატარა ჟირაფიც” შეუერთდა ილიაუნის ამ ძალიან ღირებულ წამოწყებას და წელს უკვე მარი და ნიკუშა სამეცნიერო პიკნიკზე სტუმრად მისვლის ნაცვლად თვითონ იქნებიან ამ ღონისძიების მონაწილეები, რაც რა თქმა უნდა საკმაოდ საპასუხისმგებლო საქმეა.
“პატარა ჟირაფმა” პიკნიკისთვის შეარჩია მთელი დედამიწისთვის მნიშვნელოვანი თემა – “გარემოს დაცვა” და შეეცდება ბავშვებთან ერთად პასუხი გასცეს ისეთ კითხვებს, როგორიცაა: 1) რა არის მავნებელი გარემოსთვის და შესაბამისად ჩვენი ჯანმრთელობისთვის? 2) რატომ არის მავნებელი პლასტმასის ბოთლები გარემოსთვის და რატომ არის მნიშვნელოვანი მათი გამოყენების შემცირება? საიდან წარმოიქმნება ჟანგმადი და ა.შ. ვისაუბრებთ, იმაზე თუ რატომ არის მნიშვნელოვანი ფრაზა “შეამცირე, ხელახლა გამოიყენე და გადაამუშავე” (Reduce, Reuse, Recycle).
ამ საკითხებზე საუბართან ერთად “პატარა ჟირაფის” გუნდი ასწავლის ბავშვებს თუ როგორ შეიძლება ერთი შეხედვით გამოუყენებელი და ნაგავზე გადასაყრელად განწირული ნივთების ხელახლა გამოყენება და მათი “სიცოცხლის” გახანგრძლივება.
ერთი შეხედვით გამოუყენებელი ნივთებით, ჩვენ, სამეცნიერო პიკნიკის სტუმარ ბავშვებთან ერთად, გავაკეთებთ აი ასეთ და კიდევ ბევრ სხვა სახალისო სათამაშოებსა და ნივთებს.
გელოდებით სამეცნიერო პიკნიკზე 5 ოქტომბერს.
რიყე, ვახტანგ გორგასლის ხეივანი
11:00 საათიდან 18:00 საათამდე
18:00-დან 20:00 საათამდე სცენაზე გაიმართება რობოტების თამაში
გუშინ, სახლში, პატარა სამეცნიერო ექსპერიმენტი ჩავატარეთ 🙂 და სოდისა და ძმრის საშუალებით გავბერეთ ბუშტები. ძალიან სახალისო იყო – მარი და ნიკუშა ძალიან გაერთნენ და გადავწყვიტეთ თქვენთვისაც გაგვეზიარებინა ჩვენი გამოცდილება.
ამ მიზნით გადავიღეთ ეს ვიდეო, სადაც ნიკუშა გიჩვენებთ თუ როგორ შეიძლება სოდისა და ძმრის საშუალებით ბუშტის გაბერვა და ახსნის თუ რა ხდება ამ დროს.
გასულ კვირა დღეს დავგეგმეთ მორიგი სახალისო პროექტი – ამჯერად ქვებზე ასოების დახატვა და ამ ქვებით სხვადასხვა თამაშების მოფიქრება.
მოვამზადეთ მთელი სერიოზულობით ამ საქმისთვის: შევაგროვეთ ქვები, გავრეცხეთ, გავაშრეთ და ხატვისთვის საჭირო ხელსაწყოებთან ერთად დავალაგეთ სამუშაო მაგიდაზე 
ევუდექით ხატვას, რომელსაც საკმაოდ დიდი დრო დასჭირდა, მაგრამ ამად ნამდვილად ღირდა .
ჩვენმა ნაშრომმა საბოლოოდ აი ასეთი სახე მიიღო.
რადგანაც ძალიან ცხელოდა, საღებავი ქვებზე ძალიან სწრაფად გაშრა და მარი და ნიკუშაც მაშინვე შეუდგნენ ქვებით თამაშს.
ასეთი ქვებით შესაძლებელია სხვადასხვა თამაშების მოფიქრება, რომელიც სიტყვების აწყობას უკავშირდება და სახალისო შეიძლება იყოს როგორც პატარებისთვის, რომლებიც კითხვას ჯერ კიდევ სწავლობენ, ასევე იმ ბავშვებისთვის, რომლებმაც კითხვა უკვე იციან, რადგანაც სიტყვების აწყობა ქვებით და განსაკუთრებით კი ბუნებაში ყველასთვის სახალისო გასართობის საშუალებაა (თუმცა სახლშიც მშვენივრად გაერთობით წვიმიან დღეს).
ჩვენ ძალიან მოგვეწონა ეს ახალი გასართობი და იმედია რომ თქვენც ასევე მოგეწონათ .
ტექნოლოგიური განვითარება და სწრაფად ცვალებადი ცხოვრების სტილი ახალ მოთხოვნებს უყენებს მშობლებს. ბაღსა და სკოლაში მიღებულ განათლებასთან ერთად დღეს (და ალბათ არა მხოლოდ დღეს) საკმაოდ მნიშვნელოვანია მშობლის უშუალო ჩართულობა ბავშვის აღზრდასა და განათლებაში, ეს კი სხვა ბევრ რამესთან ერთად გულისხმობს მშობლის თანამონაწილეობას ბავშვის განათლების პროცესში. ამ თანამონაწილეობას კი შესაძლებელია ჰქონდეს ძალიან მრავალფეროვანი სახე – თუნდაც ბუნების შესწავლა ბავშვთან ერთად სეირნობის დროს, საინტერესო და სახალისო ხელსაქმეების ერთად გაკეთება, სხვადასხვა საინტერესო თემებზე საუბარი, ბევრი კითხვების დასმა შერჩეული საკითხის გარშემო და მათი ანალიზი – ასეთი რამ სკოლამდელი ასაკის ბავშვებთანაც შესაძლებელია თუ ამ საუბარს მათთვის გასაგებ ენაზე წარვმართავთ.
ამ ყველაფერთან ერთად მშობლის თანამონაწილეობა სათამაშოების სწორად შერჩევასაც გულისხმობს. რადგანაც გართობასთან ერთად სათამაშოებს ბევრად უფრო დიდი მისია აკისრიათ. ამიტომაც მნიშვნელოვანია, რომ სერიოზულად მოვეკიდოთ სათამაშოების შერჩევის საკითხს და შევარჩიოთ ისეთი სათამაშოები, რომლებიც უბიძგებენ ბავშვებს ფიქრისა და აზროვნებისკენ, ხელს უწყობენ მათ გონებრივ და ფიზიკურ განვითარებას, ეხმარებიან ფანტაზიის განვითარებაში და აღვიძებენ ინტერესს სხვადასხვა სფეროს მიმართ.
სწორედ ამ ფაქტორების გათვალისწინებით შევარჩიეთ სათამაშო ნიკუშას დაბადების დღისთვის და წიგნთან ერთად შევიძინეთ სათამაშოები, რომელთაგან ერთი აცნობს არქეოლოგიას, ხოლო მეორე გამოყენებით მექანიკას და ასწავლის რობოტების აწყობას დამოუკიდებლად.
მართალია ბავშვებს მზა რობოტებიც მოეწონებათ, მაგრამ თუ გვინდა ბავშვი თამაშთან ერთად განვითარდეს და ბევრი რამ ისწავლოს, უმჯობესი იქნება ასაწყობი რობოტის შეძენა. თან დიდია იმის ალბათობა, რომ მზა რობოტი ბავშებს საკმაოდ მალე მობეზრდეთ, ხოლო ასაწყობი რობოტის შეძენის შემთხვევაში მათ გაუჩნდებათ მოტივაცია და ინტერესი იმისა, რომ თვითონ შექმნან ახალი რამ. თან გაეცნობიან გამოყენებით მექანიკას და მარტივ რობოტიკას. ასეთი სათამაშოები ხელს უწყობს მოტორული უნარებისა და ხელისა და თვალის კოორდინაციის უნარის განვითარებას.
სამწუხაროდ ასეთი სათამაშოები ჯერ-ჯერობით საქართველოში არ იყიდება (ყოველ შემთხვევაში მე არ შემხვედრია), მაგრამ ამანათების გადამზიდი კომპანიების დახმარებით მათი გამოწერა შესაძლებელია amazon.com-იდან და დაახლოებით ღირს 10-12 დოლარი. დააჭირეთ ამ ბმულს Brush Robot და გადახვალთ amazon.com-ზე სადაც რობოტ ჯაგრისთან ერთად სხვა ბევრ საინტერესო მსგავსი ტიპის სათამაშოს იპოვით.
თუ თქვენც გადაწყვეტთ მსგავსი რობოტის შეძენას, გაითვალისწინეთ, რომ ასაწყობ რობოტს მოყვება საკმაოდ დეტალური ინსტრუქცია, რომელიც აუცილებელია ასეთი რობოტის ასაწყობად. თუ თქვენი შვილი ინგლისურს კარგად ფლობს, მაშინ მას საშუალება ექნება დამოუკიდებლად ისწავლის ინსტრუქციებით მუშაობას, რაც გააუმჯობესებს ბავშვის კონცენტრაციისა და ხელსაწყოების გამოყენების უნარს. სხვა შემთხვევაში მოგიწევთ დახმარების გაწევა ინსტრუქციების თარგმნაში.
მაგრამ თუ ამ კონკრეტულ რობოტის შეძენას გადაწყვეტთ საქმე გაგიიოლდებათ, რადგანაც ბატონმა დაჩი გრძელიშვილმა იზრუნა ამ კონკრეტული რობოტის ინსტრუქციის თარგმნაზე, როდესაც ის შვილებისთვის შეიძინა და მისი ნაშრომი ჩვენც გაგვიზიარა. ქართულად თარგმნილი ინსტრუქზია იხილეთ ამ ბმულზე –რობოტი ჯაგრისის აწყობის ინსტრუქცია ქართულ ენაზე.
აქ კი შეგიძლიათ ნახოთ თუ როგორ გამოიყურება ეს საყვარელი რობოტი მუშაობის პროცესში 🙂
ალბათ გაინტერესებს უფრო მეტი რამ გაიგოთ იმაზე თუ რა იყო მეორე სათამაშოს ყუთში. იქ იყო თიხის მსგავსი შედარებით ადვილად დაფშვნადი მასა, რომელშიც ჩამალული იყო დინოზავრების ნაწილები. არქეოლოგიური ხელსაწყოების საშუალებით, რომელიც ამ ყუთს მოყვებოდა ნიკუშამ ისინი ამოთხარა, ააწყო და მიამატა თავის დინოზავრების კოლექციას. ეს სათამაშოც ასევე დაახლოებით 10 დოლარი ღირს და ესეც amazon.com-ზე შევიძინეთ. აქ შეგიძლიათ პირდაპირ გადახვიდეთ ამ სათამაშოს ბმულზე Dig A Dino Tyrannosaurus Rex.
თუ მეტი ინფორმაცია გაინტერესებთ სათამაშო ასაწყობ რობოტებზე და მათ სარგებელზე შეგიძლიათ ეწვიოთ ამ ვებ გვერდებს.
http://www.robots.org/GettingStarted.htm
http://hobbyschooling.org/reports/index.php?/archives/5-Jungle-Robot-Kit-Review.html
http://www.modrobotics.com/blog/
http://www.the-nref.org/in-the-news.lib/items/Buying-a-Child-a-Rob
მდიდარი ფანტაზიისა და შემოქმედებითი უნარის მქონე ბავშვებისთვის სამყარო განსაკუთრებით საინტერესოა და სავსეა თავგადასავლებითა და უსასრულო შესაძლებლობებით.
შემოქმედებითი უნარი ანუ როგორც ამას დღეს უფრო ხშირად უწოდებენ – კრეატიულობა გულისხმობს ნებისმიერ საქმიანობაში ახალი გზების ძიებას და პრობლემების საინტერესოდ გადაჭრის უნარს. ხშირად შემოქმედებითობას/კრეატიულობას უკავშირებენ მხოლოდ ხელოვნებას, მაგრამ ექსპერტ კენ რობინსონის აზრით მისი ასე განცალკევება არ არის სწორი, რადგანაც შემოქმედებითი მიდგომა ყველა სფეროშია საჭირო, იქნება ეს მუსიკა, ცეკვა თუ მეცნიერება. კენ რობინსონის აზრით მოსაზრება, რომლის მიხედვითაც შემოქმედებითი უნარი მხოლოდ გამონაკლისებს აქვთ – მცდარია. ის ამტკიცებს, რომ ყველა ადამიანს აქვს ეს უნარი დაბადებიდან, უბრალოდ სხვადასხვა მიზეზის გამო ხდება მისი ნელ-ნელა ჩახშობა და ადამიანების დიდ ნაწილს არ ეძლევა მისი განვითარების საშუალება.
კრეატიულობა ანუ შემოქმედებითი მიდგომა ბევრად უფრო მეტია ვიდრე უბრალოდ რაიმეს შექმნა ან დახატვა. კრეატიულობა გულისხმობს იდეების გენერირებას, სხვადასხვა მოვლენების, ნივთებისა თუ არსებების ახლებურად დანახვასა და შეცნობას, გადაწყვეტილებების მიღებას, სადაც პროცესიც ისეთივე მნიშვნელოვანია, როგორც საბოლოო შედეგი.
სპეციალისტების აზრით, კრეატიულობა ძალიან მნიშვნელოვანია ბავშვის ჯანსაღი გონებრივი განვითარებისათვის და შესაბამისად უნდა ხდებოდეს ამ უნარის განვითარების მუდმივი წახალისება. შემოქმედებითი პროცესის დროს, როდესაც ბავშვები ფიქრობენ ახალ იდეებზე, ერთვებიან ახალ სიტუაციებში, აქვთ სხვადასხვა სიტუაციებისა და ნივთების გამოცდის და შესწავლის საშუალება, იღებენ გადაწყვეტილებებს და აგვარებენ პრობლემებს – ხდება გონებრივი განვითარების სტიმულირება.
კრეატიულობა ასევე ეხმარება ბავშვებს საკუთარი აზრებისა და ემოციების გამოხატვაში და ხელს უწყობს მათ ემოციურ კეთილდღეობას. კრეატიული აქტივობები განსაკუთრებით დადებით ეფექტს იძლევა ბავშვებში სტრესული სიტუაციების დროს. მარტივი ნახატის საშუალებით ბავშვები ხშირად ბევრად უფრო კარგად გადმოსცემენ იმ ემოციას, რომელსაც ისინი განიცდიან სტრესის დროს, ვიდრე ამას სიტყვების საშუალებით შეძლებდნენ.
მცირეწლოვან ასაკში ბავშვები ნაკლებად განიცდიან ფანტაზიისა და შემოქმედებითი უნარის ნაკლებობას, მაგრამ დროსთან ერთად ეს უნარი კლებულობს, რადგანაც გარშემო მყოფი ადამიანები ხშირად გაუცნობიერებლად ახშობენ ამ უნარის განვითარებას ბავშვებში.
ბავშვები იბადებიან სამყაროს შეცნობის დიდი სურვილით და მათი შემოქმედებითი უნარი ვითარდება მათი ცნობისმოყვარეობის შედეგად. ამ უნარის განვითარება დამოკიდებულია გარემოზე და ურთიერთობებზე, რომლის ფონზეც იზრდებიან ბავშვები.გარკვეული მიდგომების გამოყენება მშობლებისა და მასწავლებლების მხრიდან კი ხელს უწყობს ამ უნარების განვითარებას.
თუ გინდათ ბავშვს დაეხმაროთ ფანტაზიისა და შემოქმედებითი უნარის განვითარებაში მაშინ:
ასე, რომ თუ გინდათ თქვენი შვილი გამოვიდეს მომავალი გამომგონებელი და დიდი მოაზროვნე მიეცით მას მეტი თავისუფლება, აიტანეთ არეულობა სახლში, უფრო მეტად მოუსმინეთ და დააფასეთ მისი აზრები, შეაქეთ მცდელობისთვის და არა მხოლოდ მიღებული შედეგისთვის, მიეცით საშუალება დამოუკიდებლად გადაჭრას პრობლემები და შეისწავლოს მის ირგვლივ არსებული სამყარო.
http://online.wsj.com/article/SB10001424052748703344704574610002061841322.html
http://www.parents.com/toddlers-preschoolers/development/intellectual/boost-your-childs-imagination/
http://www.relaxkids.com/tips/entry/Teaching_creativity_to_Children_/416
http://www.cdl.org/resource-library/articles/teaching_creativity.php
http://www.helium.com/items/2176911-why-creativity-is-important-for-children
http://www.nagc.org/index.aspx?id=326
http://www.education.com/print/Ref_Creativity_Young/
http://www.teachingthinking.net/thinking/web%20resources/robert_fisher_expandingminds.htm
http://www.hoddereducation.co.uk/SiteImages/f3/f3966925-d0a6-4de8-ac77-6c10066e762d.pdf
http://edition.cnn.com/2012/01/03/living/let-kids-be-creative-p
http://prezi.com/lzmtdmuokqy9/creativity-in-education-introduction/
დღეს, როცა ბავშვების ტექნოლოგებისგან შორს ყოფნა ფაქტიურად ფანტასტიკის სფეროა, მშობლების დღის წესრიგში დადგა მულტფილმებისა და თამაშების სწორად შერჩევის საკითხი. სამწუხაროდ ინტერნეტში ხელმისაწვდომი თამაშების დიდი ნაწილი ძალადობის ელემენტებს შეიცავს ან უბრალოდ დროის კარგვაა და არანაირი სარგებელი არ მოაქვს, ამიტომ მნიშვნელოვანია მშობლებმა თვალყური ადევნონ იმას თუ რა თამაშებს ირჩევენ ბავშვები და თვითონ დაეხმარონ მათი ასაკისთვის შესაფერისი სასარგებლო თამაშების შერჩევაში. ყველაზე კარგი კი რა თქმა უნდა ის თამაშებია, რომლებიც საგანმანათლებლო მიზნით შეიქმნა. სწორედ ასეთი ტიპის ძალიან ბევრი თამაშია თავმოყრილი ვებპორტალზე PBS KIDS, რომელიც შექმილია PBS-ის ქსელის მიერ სხვადასხვა მიმართულების ექსპერტების დახმარებითა და აშშ-ს განათლების დეპარტამენტის დაფინანსებით.
PBS Kids ვებპორტალი
ამ ვებპორტალის მიზანია პოზიტიური ზეგავლენა მოახდინოს ბავშვების ცხოვრებაზე სასწავლო პროგრამებთან მიბმული თამაშების საშუალებით და დაეხმაროს მათ წარმატების მიღწევაში. მრავალფეროვანი თამაშები, რომლებიც აქ არის წარმოდგენილი ემსახურება ბავშვების განათლებას, მათში კრიტიკული აზროვნების განვითარებასა და ცნობისმოყვარეობის გაძლიერებას. პორტალზე წარმოდგენილი თამაშები შეიქმნა ბავშვებისთვის 2-დან 8 წლამდე.როგორც პორტალის შემქმნელები ამტკიცებენ, კვლევებმა უჩვენეს, რომ აქ წარმოდგენილმა თამაშებმა საგრძნობლად გააუმჯობესეს ბავშვების შედეგები სასკოლო ტესტებში.
PBS Kids-ის თამაშები
როგორც განვითარებისთვის მნიშვნელოვან სფეროს, PBS ყურადღებას ამახვილებს მეცნიერებაზე, ტექნოლოგიაზე და მათემატიკაზე PBS Kids პორტალზე წარმოდგენილ თამაშებში. ამ მიმართულებებზეა განსაკუთრებით კონცენტრირებული თამაშები Sid the Science Kid, Curious George,Cyberchase და Dinosaur Train.
გარდა თამაშებისა აქ ასევე იპოვით ამოსაბეჭდ გასაფერადებელ ფურცლებს და სხვადასხვა ტიპის თამაშებს, რომლებიც ასევე უნდა ამობეჭდოთ და შეგიძლიათ ითამაშოთ კომპიუტერის გარეშე. სამწუხაროდ ლიცენზიის შეზღუდვის გამო ვებპორტალზე წარმოდგენილი ვიდეო შოუების ხილვა საქართველოდან არ არის შესაძლებელი, მაგრამ ეს არ ეხება თამაშებს და სხვა რესურსებს. რაც ამ პორტალზე საკმარისზე მეტია.
PBS Kids-ზე ასევე იპოვით ბმულებს მშობლებისთვის და მასწავლებლებისთვის.
როგორც ხედავთ ეს ძალიან სასარგებლო ვებპორტალია და აქ ბევრ საინტერესო რამეს იპოვით როგორც ბავშვებისთვის, ასევე თქვენთვისაც. ბოლო–ბოლო ბავშვები მეტ სარგებელს მიიღებენ კომპიუტერთან გატარებული დროით თუ ამ პორტალიდან შეარჩევენ თამაშებს. მაგრამ არ დაგავიწყდეთ, რომ ბავშვისთვის ძალიან დიდი დროით კომპიუტერთან ჯდომა არ არის სასურველი.
ბავშვები ცალკეული ასოების შესწავლამდე ახერხებენ იმ სიტყვების კითხვას, რომლებსაც ხშირად ხედავენ. ეს შეიძლება იყოს წარწერები საგზაო ნიშნებზე, ლოგოები და სიმბოლოები, რომელსაც ხედავენ ნაცნობ რესტორნებთან ჩავლის დროს.
პატარები სწავლობენ, რომ ზღაპრებსა და მოთხრობებს აქვთ სტრუქტურა და კონკრეტული ელემენტები
როდესაც პატარა ისმენს ზღაპრებს, ის სწავლობს, რომ ყველა კარგ ამბავს აქვს დასაწყისი, შუა ნაწილი და დასასრული. ის ასევე სწავლობს წიგნის ყდის გაფორმების მიხედვით ზღაპრის შინაარსის გამოცნობას, ასევე სწავლობს იმის გამოცნობას თუ როგორ შეიძლება განვითარდეს ან დასრულდეს ზღაპარი. ბავშვები სწავლობენ, რომ ზღაპრებში არიან გმირები და რომ მკითხველს აინტერესებს თუ სად და როდის ხდება ზღაპარში მოყოლილი ამბავი. ბავშვებს, როგორც წესი, მოსწონთ საკუთარი თავის და ასევე სხვა მათთვის ნაცნობი ადამიანების ზღაპრის გმირებთან შედარება.
ბავშვებს უყვართ „ვითომ კითხვა”
იმ ბავშვებს, რომლებსაც ხშირად უკითხავენ, უყვართ წიგნების „ვითომ კითხვა“. მათ შეიძლება ასე წაუკითხონ წიგნები თოჯინებს და ცხოველებს და გამოიყენონ საკუთარი სიტყვები და ფრაზები ამბის მოსაყოლად. შესაძლებელია ასეთი რამ თამაშის დროსაც გამოიყენონ და მაგალითად ვითომ წაიკითხონ იმ საჭმლის ‘რეცეპტი’ რომელსაც ისინი თოჯინებს უმზადებენ ან წაიკითხონ საყიდლების სია, თოჯინებისთვის პროდუქტების ყიდვის პროცესში.
ბავშვები სწავლობენ, რომ სამყარო სავსეა ასოებით
სკოლამდელი პერიოდში, ბავშვების დიდი ნაწილი სწავლობს ანბანს ზეპირად. ისინი სწავლობენ ასოებს, განსაკუთრებით ადვილად სწავლობენ იმ ასოებს, რომლებიც მათ სახელში შედის, ამას მოყვება ასოები მშობლების სახელებიდან, და-ძმების , მეგობრებისა და ნათესავების სახელების შემადგენელი ასოები. ასევე სწავლობენ ნაცნობი ასოების გამოცნობას სხვადსხვა წარწერებზე და ამის შესახებ სიხარულით ამცნობენ ხოლმე მშობლებს.
წაუკითხეთ თქვენს შვილს საყვარელი წიგნები ყოველდღე
ისეთი წიგნების წაკითხვა, რომელიც რითმულ ლექსადაა მოყოლილი, ბავშვებს ასწავლის, რომ ენაში არის ბგერები, რაც მნიშვნელოვანია ადრეულ ასაკში კითხვის ეფექტურად შესასწავლად.
წაიკითხეთ წიგნები მრავალფეროვანი გმირებით
ბავშვებს უნდა ჰქონდეთ შესაძლებლობა წაიკითხონ წიგნები ისეთი გმირებით, რომლებიც გვანან მათ და საუბრობენ როგორც ისინი. მაგრამ ამავე დროს, მათ ძალიან მოსწონთ არაბუნებრივ გმირებზე ამბების კითხვა, ასეთი გმირები შეიძლება იყონ მოსაუბრე ცხოველები. ეს ავითარებს მათ ფანტაზიას და ხელს უწყობს წარმოსახვითი თამაშების სიყვარულს.
კითხვის დროს ყურადღება გაამახვილეთ წიგნის მნიშვნელოვან ასპექტებზე
სანამ კითხვას დაიწყებთ, აჩვენეთ ბავშვს წიგნის სათაური და ავტორი. მაგალითად თქვენ შეგიძლიათ ასე განუმარტოთ: „წიგნის სათაურია ალისა საოცრებათა ქვეყანაში, რომელიც დაწერა ლუის ქეროლმა“.
კითხვის დროს თითი გააყოლეთ სიტყვებს
ეს უჩვენებს ბავშვს, რომ წარმოთქმული სიტყვები ზუსტად შეესაბამება დაწერილს. თითის გაყოლება ასევე ასწავლის ბავშვს იმას, რომ ჩვენ ვკითხულობთ ზემოდან ქვევით და მარცხენიდან მარჯვნივ.
ახალი სიტყვების შესასწავლად გამოიყენეთ ზღაპრები
კითხვის დროს ახალ სიტყვებზე ყურადღების გამახვილება ხელს უწყობს წაკითხულის კარგად აღქმას. თქვენ შეგიძლიათ თქვენი შვილის ლექსიკონის მარაგის გაზრდა თუ გააგებინებთ ახალი და უცნაური სიტყვების მნიშვნელობას, რომლებიც გხვდებათ ზღაპარში. მნიშვნელოვანია, რომ ბავშვს ასწავლოთ ამ სიტყვების გამოყენება ყოველდღიურ ცხოვრებაში.
წყარო – PBS Parents: http://www.pbs.org/parents/education/reading-language/reading-milestones/preschooler-language-development-milestones/preschooler-reading/
პატარა ჟირაფი 